Sezonowość w stosowaniu metylofenidatu – analiza 9-letnich danych z RPA

Czy MPH to złoty standard w leczeniu ADHD?

Badania potwierdziły skuteczność zarówno leków stymulujących, jak i niestymulujących w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Stymulanty, takie jak metylofenidat (MPH), są uznawane za złoty standard farmakoterapii, a metaanalizy wskazują na umiarkowane do dużych wielkości efektu w redukcji objawów. Pomimo strukturalnego i farmakologicznego podobieństwa między MPH a substancjami takimi jak kokaina i d-amfetamina, rzeczywiste wskaźniki nadużywania MPH są uważane za znacznie niższe. Metylofenidat wykazał potencjał do nadużywania w warunkach laboratoryjnych, ale praktycznie nie ma dowodów, że lek posiada znaczący potencjał uzależniający u pacjentów przyjmujących MPH w celach klinicznych.

Metylofenidat jest klasyfikowany jako substancja kontrolowana w wielu regionach świata, z rygorystycznymi środkami kontroli na poziomie produkcji, przepisywania, wydawania i stosowania. W Stanach Zjednoczonych MPH jest substancją z kategorii II zgodnie z Ustawą o substancjach kontrolowanych egzekwowaną przez Agencję ds. Walki z Narkotykami (DEA). Podobnie, południowoafrykański Urząd Regulacji Produktów Zdrowotnych (SAHPRA) klasyfikuje MPH jako substancję z kategorii 6, która może mieć “umiarkowany do wysokiego potencjał nadużywania lub wywoływania zależności, co wymaga ścisłego zarządzania medycznego, nadzoru i ścisłej kontroli dostaw”.

W ostatnim czasie wzrosła uwaga na pozamedyczne stosowanie i przekierowywanie MPH jako istotny problem zdrowia publicznego, szczególnie wśród studentów. Poprawa wyników akademickich i zawodowych jest często wymieniana jako motywacja do pozamedycznego stosowania u osób bez ADHD – mimo że badania wykazały niewiele lub brak dowodów potwierdzających te twierdzenia. W Republice Południowej Afryki doniesienia na temat czasowego stosowania MPH są rzadkie, a jedno badanie oparte na kwestionariuszu samooceny wskazuje na wzrost stosowania w późniejszej części roku akademickiego.

Jakie trendy sezonowe obserwujemy w stosowaniu leków ADHD?

W naszym badaniu dążyliśmy do uzyskania większej wiedzy na temat sezonowego i/lub czasowego stosowania MPH w Republice Południowej Afryki poprzez analizę miesięcznych danych sprzedaży jednostkowej przez dużą grupę aptek w okresie 9 lat. Zrozumienie sezonowych trendów w stosowaniu MPH może pomóc w formułowaniu zaleceń dotyczących polityki, doradzaniu w zakresie programów psychoedukacyjnych i zmniejszaniu stygmatyzacji – ostatecznie poprawiając zarządzanie ADHD.

Stały wzrost stosowania leków na ADHD był widoczny w ciągu ostatnich kilku dekad. Można to przypisać zwiększonej świadomości ADHD, rozszerzeniu kryteriów diagnostycznych oraz zwiększonej uwadze na ADHD u dorosłych. Pomimo ogólnego wzrostu konsumpcji leków na ADHD, wydaje się, że stosowanie takich leków wykazuje sezonowe i czasowe wahania.

W audycie miesięcznych całkowitych recept na ADHD dla 7 milionów osób przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych między listopadem 2006 a październikiem 2007 r., stwierdzono znaczącą sezonowość z całkowitymi miesięcznymi wolumenami recept spadającymi między 22% a 29% u osób poniżej 17 roku życia podczas letnich wakacji od maja do lipca. Natomiast trendy przepisywania dla dorosłych w wieku 18 lat i starszych nie wykazywały sezonowych wahań. W analizie bazy danych osobodni konsumpcji leków na ADHD dla 145 269 osób na Tajwanie (średni wiek 7,7 lat) między styczniem 2000 a grudniem 2011 r., recepty na MPH (zarówno formy o natychmiastowym, jak i powolnym uwalnianiu) wykazywały sezonowe wzorce, ze znaczącym spadkiem w lipcu – co zbiegło się z wakacjami szkolnymi. Widoczne jest więc, że przestrzeganie zaleceń jest problematyczne pomimo prawdopodobnie lepszych wyników przy konsekwentnym leczeniu większości chorób przewlekłych, w tym ADHD.

Czy przestrzeganie zaleceń wpływa na efektywność leczenia ADHD?

Przestrzeganie zaleceń jest definiowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako “stopień, w jakim zachowanie osoby – przyjmowanie leków, przestrzeganie diety i/lub wykonywanie zmian w stylu życia – odpowiada uzgodnionym zaleceniom od świadczeniodawcy opieki zdrowotnej”. Przestrzeganie zaleceń dotyczących leków odnosi się zatem do stopnia, w jakim przyjmowane leki odzwierciedlają zamiar osoby przepisującej. Nieprzestrzeganie zaleceń może obejmować niestosowanie, nadużywanie, niewłaściwe użycie lub przekierowywanie leków.

Pomiar stężeń leku w ślinie jako zastępczy biomarker przestrzegania zaleceń u 254 dzieci w okresie 14 miesięcy porównano z ustnym raportowaniem rodziców w The Multimodal Treatment of Attention Deficit Hyperactivity Disorder Study (MTA) Cooperative Study. Tylko 53,4% dzieci przestrzegało zaleceń fizjologicznie w okresie badania, podczas gdy 24,8% nie przestrzegało zaleceń fizjologicznie (tj. lek nie był stosowany konsekwentnie). W 13-letnim badaniu podłużnym 166 dzieci, realizacja recept była używana jako surogat przestrzegania zaleceń. Wyniki wskazują, że tylko 54% uczestników konsekwentnie stosowało leki, podczas gdy 25,4% miało co najmniej dwa okresy przerwania leczenia. W podgrupie uczestników (N = 89), mediana pokrycia lekami wynosiła 81% przez pierwsze 90 dni i zmniejszyła się do 54% później. W kolejnym badaniu, epizodyczne dawkowanie wydawało się zaostrzać słabe przestrzeganie zaleceń, przy czym tylko 50% osób z ADHD nadal przyjmowało swoje leki 3-5 miesięcy po rozpoczęciu leczenia. Po 15 miesiącach tylko 20% osób nadal przestrzegało zaleceń (niezależnie od tego, czy przepisano im MPH, mieszane sole amfetaminy czy ATX [atomoksetynę]).

Badania wykazały również niewłaściwe stosowanie leków na ADHD. W próbie klinicznej 55 osób z ADHD zrekrutowanych z klinik specjalistycznych i środowisk społecznych (średni wiek 20,8 ± 5 lat), 22% nadużywało przepisanych stymulantów, z czego 10% używało ich, aby “się naćpać”, a kolejne 31% używało ich z alkoholem lub innymi narkotykami. Jedenaście procent uczestników zgłosiło sprzedaż swoich stymulantów (tj. przekierowywanie). W innym badaniu studentów uniwersytetu (n = 1738), 55 studentów zgłosiło stosowanie przepisanych stymulantów na ADHD w ciągu ostatniego roku, przy czym 22 (40%) wskazało co najmniej jeden element odzwierciedlający niewłaściwe użycie, z czego 36% używało dużo, 19% nadużywało i 19% zgłosiło celowe użycie z alkoholem lub innymi substancjami. Ostatnio, w badaniu 231 141 uczniów klas 8-12 w 3284 szkołach w Stanach Zjednoczonych, średnie samodzielnie zgłaszane pozamedyczne stosowanie stymulantów na receptę w ciągu ostatniego roku wynosiło 5,7% (± 6,1%) na poziomie szkoły i 6,0% (± 0,001%) na poziomie indywidualnym. Co ciekawe, skorygowane szanse, że nastolatek uczęszczający do szkoły z wysokim odsetkiem uczniów zgłaszających terapię stymulantami na ADHD, miał około 36% większe szanse na pozamedyczne stosowanie stymulantów na receptę w porównaniu z nastolatkami uczęszczającymi do szkoły, gdzie żaden uczeń nie stosował terapii stymulantami na ADHD.

Jak przeprowadzono badanie sezonowości sprzedaży MPH w RPA?

Zrozumienie wielkości i wzorca sezonowego i/lub czasowego stosowania MPH w Republice Południowej Afryki pomoże w opracowaniu ukierunkowanych interwencji w celu poprawy przestrzegania leczenia i zmniejszenia pozamedycznego stosowania i przekierowywania stymulantów.

Przeprowadzono retrospektywną analizę bazy danych uwzględniającą liczbę jednostek sprzedaży (wydanych jednostek) MPH w okresie 9 lat, zarejestrowanych przez dużą grupę aptek w Republice Południowej Afryki, obejmującą 23,4% udziału w rynku. Gromadzenie danych z tej bazy danych oferowało ogólnokrajową perspektywę i służyło jako reprezentatywna próba stosowania MPH przez całą populację.

Dane wtórne zostały zebrane z bazy danych sieci aptek, rejestrującej wszystkie dane sprzedaży i wydawania leków dostępnych w jej 715 aptekach stacjonarnych. Baza ta rejestruje informacje zbierane przez farmaceutów i personel apteki w momencie wydawania leków. Podczas tej operacyjnej interakcji rejestrowane są szczegóły dotyczące wydawanego leku, daty wydania i informacji o pacjencie. Błędy w informacjach zbieranych na poziomie apteki są nieistotne, ponieważ wszystkie wydawane leki muszą być skanowane przez system za pomocą kodów kreskowych na opakowaniach lub ręcznie wprowadzanych kodów identyfikacyjnych. Dane z różnych aptek są konsolidowane w centralnym centrum informacyjnym, co pozwala użytkownikom oprogramowania na dostęp do tych scentralizowanych informacji i na wyodrębnienie różnorodnych surowych zbiorów danych do analizy.

Wyodrębniono liczbę jednostek sprzedaży (wydanych jednostek) dla każdej dawki MPH (10 mg, 18 mg, 20 mg, 27 mg, 30 mg, 36 mg, 40 mg i 54 mg) w okresie 9 lat mierzonym w miesiącach (od stycznia 2014 do grudnia 2022). Dla MPH 10 mg, liczba jednostek sprzedaży (wydanych jednostek) dla formulacji o natychmiastowym uwalnianiu (IR) i długodziałających (LA) była rejestrowana oddzielnie. Wyodrębniono liczbę jednostek sprzedaży (wydanych jednostek) ATX dla każdej dawki (10 mg, 18 mg, 25 mg, 40 mg, 60 mg i 80 mg), jako porównanie niestymulujące, dla tego samego okresu. Atomoksetyna została wybrana jako komparator, podobnie jak w badaniach międzynarodowych, ponieważ nie ma potencjału nadużywania i wymaga ciągłego stosowania dla skuteczności terapeutycznej. Jest zatem odpowiednim niestymulującym punktem odniesienia.

Do ekstrakcji surowych danych w formacie Microsoft Excel wykorzystano Systemanalyse Programmentwicklung (SAP) Business Objects BI Platform 4.3 Support Pack 2 Patch 9 Version (14.3.2.4469.9). Stworzono wykresy rozrzutu, aby wizualizować trendy sprzedaży i wydawania w czasie. Zastosowano mieszany model ANOVA, aby porównać średnią miesięczną sprzedaż i zidentyfikować konkretne miesiące z wyższą lub niższą sprzedażą. Aby ocenić trendy bez wpływu dodatkowych dni handlowych, cały zestaw danych został znormalizowany, aby reprezentować standardowy miesiąc handlowy wynoszący 28 dni. Przeprowadzono analizy szeregów czasowych Fouriera, aby zbadać cykliczne trendy w czasie trwania danych, w celu oceny i ewaluacji sezonowości w zestawie danych. Zestaw danych został zsynchronizowany z akademickim rokiem kalendarzowym w Republice Południowej Afryki, aby dalej badać związki między obserwowanymi trendami a okresami aktywnego przygotowania akademickiego. Wreszcie, zastosowano chronione testy Fisher least significant difference (LSD), aby określić statystyczne różnice w wydanych jednostkach między miesiącami.

Jak sezonowość wpływa na stosowanie MPH i ATX?

Aktualne badanie obejmowało wszystkie jednostki sprzedaży (wydane jednostki) dla każdej dawki MPH i ATX przez sieć aptek w ciągu 9 lat. W badanym okresie całkowita liczba jednostek sprzedaży MPH przekroczyła 2 miliony, przy zauważalnym odsetku (39,77%) ruchu jednostek sprzedaży przypisanym do jednostki magazynowej (SKU) MPH 10 mg. Dla porównania, całkowita liczba jednostek sprzedaży ATX wynosiła 128 710, tylko 6,24% jednostek sprzedaży MPH w tym samym okresie.

Średnia sprzedaż jednostkowa na miesiąc w okresie 9 lat wynosiła 7021,83. Analizując całkowitą sprzedaż jednostkową MPH IR 10 mg, zauważalne jest, że sprzedaż osiągnęła szczyt w październiku na poziomie 179,48% sprzedaży w grudniu (miesiącu z najniższą sprzedażą jednostkową) i 120,85% średniej sprzedaży miesięcznej. Maj był miesiącem z drugą najwyższą sprzedażą jednostkową na poziomie 116,35% średniej sprzedaży miesięcznej. Grudzień wykazał znaczny spadek sprzedaży do 67,33% średniej sprzedaży miesięcznej i zaledwie 57,87% i 55,71% sprzedaży odpowiednio w maju i październiku.

Wahania w sprzedaży jednostkowej MPH dla okresu badania są wyraźne. Chociaż sprzedaż jednostkowa wszystkich SKU wahała się, wahania były najbardziej widoczne w przypadku SKU MPH IR 10 mg. Wydaje się, że wahania te zbiegają się z okresami akademickimi dla uczniów szkół i studentów uniwersytetów w Republice Południowej Afryki, ze zwiększoną sprzedażą przed końcem semestrów (tj. okresami ocen i egzaminów) i niższą sprzedażą podczas wakacji i na początku semestrów akademickich. Najbardziej znaczący spadek sprzedaży wszystkich SKU nastąpił podczas okresów wakacyjnych w grudniu.

Sezonowość sprzedaży różnych SKU staje się bardziej widoczna, gdy całkowita sprzedaż jednostkowa dla każdego miesiąca w całym okresie jest połączona. Godne uwagi wzorce obejmują szczytową sprzedaż w maju i październiku ze znaczącym spadkiem w grudniu każdego roku. Dodatkowo, zwiększona sprzedaż w sierpniu i marcu każdego roku również została zaobserwowana w zestawie danych. Chociaż sprzedaż jednostkowa MPH 10 mg LA również osiągnęła szczyt w maju i październiku, średnie były podobne do marca, sierpnia, września i listopada.

Jeśli chodzi o inne SKU (MPH 18 mg, 20 mg, 27 mg, 30 mg, 36 mg, 40 mg i 54 mg), zaobserwowano podobny wzorzec do MPH IR 10 mg (w wykresach najmniejszych średnich kwadratów), chociaż maj i październik nie różniły się znacząco od sierpnia. Wszystkie SKU wykazały znaczący spadek w grudniu.

Wykazano znacznie mniejsze wahania w sprzedaży jednostkowej ATX niż MPH dla okresu badania. Interesujące jest zauważenie, jak stosowanie ATX stopniowo wzrastało w okresie badania – szczególnie dla późniejszej części 2018 roku.

W przeciwieństwie do MPH, ATX wykazała silną korelację między średnimi dla miesięcy od marca do listopada, ze znacznie niższą sprzedażą jednostkową od grudnia do lutego.

Czy wyniki badania zmieniają podejście do leczenia ADHD?

Aktualne badanie wykazało znaczące sezonowe lub czasowe zmiany w wielkości i wzorcu stosowania MPH w Republice Południowej Afryki. Maj i październik miały największą liczbę jednostek sprzedaży (wydanych jednostek), a następnie sierpień. Miesiące te zbiegły się z okresami ocen końcowo-semestralnych w południowoafrykańskim roku akademickim. Znaczący spadek sprzedaży jednostkowej był widoczny w grudniu – zbiegający się z okresem wakacji letnich. Ponadto, wielkość zmiany była głównie spowodowana zmianą w sprzedaży jednostkowej MPH IR 10 mg. Sprzedaż ATX, chociaż niższa od grudnia do lutego, była znacznie bardziej stabilna w ciągu lat badania.

Sezonowość lub czasowe wzorce stosowania obserwowane w tym badaniu są podobne do tych z badań międzynarodowych. Badanie tureckie, które badało przepisywanie MPH i ATX w okresie 4 lat, wykazało zwiększone stosowanie od marca do maja (co zbiegło się z ocenami akademickimi), ze spadkiem od czerwca do sierpnia (wakacje szkolne). Podobnie, w badaniu amerykańskim, obejmującym okres 2 lat, spadek recept na ADHD podczas wakacji letnich wynosił między 22% a 29% – szczególnie u młodzieży poniżej 17 roku życia. W badaniu tajwańskim, spadek stosowania MPH i ATX w lutym i lipcu (dwa okresy wakacji szkolnych) był również godny uwagi.

Krótkoterminowe przerwanie stosowania MPH przez pacjentów z ADHD jest powszechne, z tak zwanymi “wakacjami lekowymi” występującymi w 25% – 70% rodzin. Może to być wynikiem przerwania leczenia przez rodziców dla swoich dzieci, wyboru u starszych osób lub zalecenia przez leczącego pracownika służby zdrowia. Leki są często przerywane w celu zarządzania skutkami ubocznymi, takimi jak bezsenność, anoreksja lub upośledzony wzrost – pomimo niespójnych dowodów na tymczasowe przerwanie. “Wakacje lekowe” są również uważane za umożliwiające starszym dzieciom samoocenę ich zdolności do radzenia sobie bez leczenia, gdy wyrażają chęć “bycia sobą” lub gdy chcą przedwcześnie przerwać leczenie. Wiele osób również postrzega leki jako konieczne tylko dla wyzwań akademickich często związanych z ADHD. Innym czynnikiem przyczyniającym się w Republice Południowej Afryki mogą być powody finansowe – ponieważ finansowanie leczenia ADHD jest ograniczone.

Interesujące jest zauważenie stopniowego wzrostu sprzedaży jednostkowej ATX, szczególnie od drugiej połowy 2018 roku. Może to wskazywać na stopniowy wzrost przepisywanej dawki (ponieważ dzieci stawały się starsze, ich potrzeby lekowe w mg/kg wzrosły), a także na zwiększone zaufanie pracowników służby zdrowia do przepisywania ATX – również w leczeniu dorosłych. Stosowanie ATX wykazało mniejsze sezonowe lub czasowe wahania niż stosowanie MPH. Jest to zgodne z badaniami międzynarodowymi. Mniejsze wahania sprzedaży mogą być przypisane efektowi farmakologicznemu ATX wymagającemu co najmniej 6 tygodni do zadziałania i do 12 tygodni dla maksymalnego efektu. Nawet krótkoterminowe przerwanie leczenia nie jest zatem wskazane. Tolerancja MPH i ATX również różni się między osobami, a niektórzy mogą być bardziej skłonni niż inni do kontynuowania leczenia, nawet w okresach wakacyjnych.

Innym wyjaśnieniem spadku sprzedaży jednostkowej podczas wakacji letnich mogą być sezonowe wahania w nasileniu objawów. Badania są jednak nadal sprzeczne, przy czym niektóre badania donoszą o wzroście nadaktywności i nieuwagi wiosną i latem, podczas gdy inne stwierdziły zmniejszenie objawów nieuwagi latem, co postulowano, że jest spowodowane sezonową zmiennością światła z większą stabilnością rytmu dobowego latem.

Warto byłoby zbadać możliwe przyczyny szczytu sprzedaży jednostkowej zbiegającego się z czasami wysokiego nacisku akademickiego. Może to być związane z lepszym przestrzeganiem zaleceń przez osoby z ADHD i klinicznym stosowaniem tak zwanej “dawki uzupełniającej” MPH IR po południu. Chociaż to badanie nie zbierało danych specyficznych dla grupy wiekowej lub podtypu ADHD, nadaktywność i impulsywność mają tendencję do spadku z wiekiem, podczas gdy objawy nieuwagi utrzymują się. Może to również przyczyniać się do stosowania MPH podczas okresów wysokiego nacisku akademickiego przez osoby, które są dobrze kontrolowane na ATX dla codziennego funkcjonowania. Innym czynnikiem napędzającym szczyt sprzedaży jednostkowej MPH IR może być pozamedyczne stosowanie (tj. stosowanie poza wskazaniami jako wzmacniacz poznawczy) przez osoby bez ADHD.

W nieformalnym badaniu wśród swoich czytelników (1400 uczestników z 60 krajów), Nature doniosło, że 20% respondentów stwierdziło, że stosowało leki z powodów pozamedycznych – aby zwiększyć swoją koncentrację i skupienie lub aby wzmocnić swoją pamięć. Dla tych, którzy angażowali się w to pozamedyczne stosowanie leków, najpopularniejszym wyborem był MPH – stosowany przez 62%. Global Drug Survey, corocznie przeprowadzane anonimowe badanie internetowe dotyczące używania substancji, porównało stosowanie leków w celu wzmocnienia poznawczego u osób bez ADHD w ciągu 12 miesięcy. Porównując zbiory danych z 2015 (79 640 uczestników) i 2017 (29 758 uczestników), stosowanie stymulantów na receptę (takich jak MPH) i nielegalnych stymulantów wzrosło o 180% (4,9% – 13,7%). Stosowanie MPH jako wzmacniacza poznawczego w celu poprawy wydajności akademickiej lub zawodowej u osób bez ADHD może być jednak oparte na błędnych przekonaniach dotyczących skuteczności takiej strategii. Istnieje subiektywne przekonanie, że leki, takie jak MPH, są skuteczne jako wzmacniacze poznawcze u zdrowych osób, ale dowody są niejednoznaczne.

Metaanaliza badań wykazała, że MHP może mieć zależne od dawki i zadania efekty na niektóre domeny poznawcze u zdrowych osób, takie jak czujność, uwaga, pamięć werbalna i funkcjonowanie wykonawcze, a także zmniejszone zmęczenie. Nie wykazano jednak konsekwentnych korzyści dla pamięci wzrokowej (szczególnie ważnej dla studentów, ponieważ jest to domena najważniejsza dla powtarzania materiału). Badania wykazały również, że MPH może mieć różne efekty w zależności od zdolności poznawczych przed interwencją, tj. osoby z niższymi pomiarami bazowymi mają większy potencjał korzyści i poprawy niż osoby, które funkcjonują lepiej na początku. W niedawnym badaniu skuteczności stymulantów w poprawie wyników złożonych zadań poznawczych, stymulanty zwiększyły wysiłek uczestników (tj. czas decyzji i liczbę kroków podjętych w celu znalezienia rozwiązania), ale jednocześnie zmniejszyła się produktywność (jakość rozwiązania). Nastąpiło pogorszenie wyników uczestników z ponadprzeciętnym funkcjonowaniem bazowym, podczas gdy ci z niższym funkcjonowaniem bazowym wykazali pewien potencjał poprawy. Wydaje się zatem, że stymulanty sprawiają, że pracuje się ciężej, ale nie mądrzej – i mogą nawet upośledzić wydajność poznawczą.

Innym rozważaniem jest łatwość uzyskania MPH – pomimo (podobno) ścisłej regulacji jako substancji z kategorii 6 w Republice Południowej Afryki. W ilościowym przekrojowym badaniu studentów, najczęstszym źródłem pozamedycznego stosowania MPH było przekierowywanie – albo od przyjaciół (30,8% u osób z ADHD i 77,3% u osób bez ADHD), albo od członków rodziny (7,7%). Ci bez ADHD uzyskiwali MPH kupując w aptekach bez recepty (14,3%) i poprzez sfabrykowane recepty (10,7%). W niedawnym badaniu badającym zrozumienie i postrzeganie przez interesariuszy harmonogramowania MPH w Republice Południowej Afryki, obecny status kategorii 6 MPH nie był uważany za skuteczną strategię zapobiegania niewłaściwemu użyciu i przekierowywaniu, ale negatywnie wpływał na przestrzeganie leczenia przez osoby z ADHD. Należy zbadać alternatywne strategie regulowania stosowania MPH.

Aktualne badanie jest pierwszym, które bada sezonowe i/lub czasowe stosowanie MPH w Republice Południowej Afryki. Ze względu na okres czasu i udział w rynku sieci aptek, można uznać je za reprezentatywne dla populacji. Badanie wyraźnie zidentyfikowało szczyty i spadki w stosowaniu MPH, ale nie dla ATX, które zbiegają się z rokiem akademickim. Te szczyty i spadki nie mogą być przypisane tylko niewłaściwemu użyciu i przekierowywaniu MPH (jak powszechnie się uważa), ale także słabemu przestrzeganiu leczenia przez osoby z ADHD. Podkreśla to znaczenie psychoedukacji w celu poprawy przestrzegania leczenia przez osoby z ADHD, ale także potrzebę ponownej oceny roli obecnych regulacji w zakresie harmonogramowania MPH.

Dla przyszłych badań zaleca się skorelowanie stosowania MPH z potwierdzeniem diagnozy ADHD, analizą opartą na wieku i regionalną analizą stosowania MPH, aby dalej zawęzić czynniki napędzające nieprzestrzeganie leczenia. W tym badaniu, sprzedaż jednostkowa lub wydane jednostki były używane jako zamiennik rzeczywistego stosowania. Przyszłe badania mogłyby wykorzystać biomarkery do potwierdzenia rzeczywistego stosowania MPH.

Ponieważ doniesienia o osobach z ADHD stosujących leki tylko ad hoc, a także stosowanie MPH przez osoby bez ADHD, mogłyby negatywnie wpłynąć na postrzeganie ADHD jako “prawdziwego” zaburzenia, należy wdrożyć skuteczne strategie ograniczania tych wzorców, aby zmniejszyć stygmatyzację związaną z ADHD i MPH, poprawić zarządzanie ADHD i zmniejszyć obciążenie systemu opieki zdrowotnej. Istotne jest przegląd polityk regulacyjnych związanych z przepisywaniem, wydawaniem i monitorowaniem MPH, aby zrównoważyć dostępność dla osób z ADHD, jednocześnie ograniczając nieodpowiednie stosowanie MPH poza wskazaniami.

Konkretne zalecenia w celu poprawy przestrzegania zaleceń (zarówno w odpowiednim stosowaniu MPH przez osoby z ADHD, jak i ograniczeniu przekierowywania i niewłaściwego użycia MPH) obejmują psychoedukację dotyczącą znaczenia konsekwentnego stosowania leczenia psychofarmakologicznego w celu poprawy wyników. Należy priorytetowo traktować edukację szerszej populacji uczniów, studentów i ogółu społeczeństwa w zakresie skutecznych strategii poprawy wyników akademickich i zawodowych. Przykłady takich strategii obejmują skuteczne metody nauki, zarządzanie stresem, zarządzanie czasem i samoopiekę oraz adresowanie błędnych przekonań dotyczących postrzeganej skuteczności MPH jako wzmacniacza poznawczego. Ponadto, strategie regulacyjne, takie jak ujednolicone cyfrowe bazy danych aptek i elektroniczne przepisywanie, najlepiej połączone z usługodawcami i elektronicznymi rekordami zdrowotnymi w celu potwierdzenia wydawania związanego z potwierdzoną diagnozą ADHD, mogą być bardziej skuteczne w ograniczaniu przekierowywania i niewłaściwego użycia, bez utrudniania dostępności leczenia i przestrzegania leczenia u osób z ADHD.

To badanie jest pierwszym, które bada sezonowe i/lub czasowe stosowanie MPH w Republice Południowej Afryki. Jest oczywiste, że sprzedaż jednostkowa lub wydane jednostki MPH wahają się zgodnie z kalendarzem akademickim w Republice Południowej Afryki. Postuluje się, że te wahania są napędzane przez słabe przestrzeganie zaleceń, a także pozamedyczne stosowanie MPH.

Nasze ustalenia podkreślają i rozszerzają poprzednie międzynarodowe badania dotyczące sezonowości w stosowaniu MPH, a także rosnące obawy dotyczące przekierowywania i niewłaściwego użycia MPH. Wymaga to odpowiednich programów psychoedukacyjnych, w których można adresować błędne przekonania dotyczące diagnozy i leczenia ADHD oraz użyteczności i ryzyka przekierowywania MPH. Nasze ustalenia ponadto podkreślają potrzebę ponownego rozważenia obecnych polityk i regulacji dotyczących odpowiedniej diagnozy i zarządzania ADHD oraz przepisywania, wydawania i monitorowania MPH.

Poprzez to wielokierunkowe podejście i współpracę między interesariuszami, stygmatyzacja dotycząca ADHD i MPH może być zmniejszona – ostatecznie poprawiając wyniki dla wszystkich osób z ADHD.

Podsumowanie

Przeprowadzone w RPA badanie analizowało dane sprzedaży metylofenidatu (MPH) i atomoksetyny (ATX) z okresu 9 lat, obejmujące ponad 2 miliony jednostek sprzedaży MPH i 128 710 jednostek ATX. Wykazano wyraźne trendy sezonowe w stosowaniu MPH, ze szczytami sprzedaży w maju i październiku (okresy egzaminacyjne) oraz znaczącym spadkiem w grudniu (wakacje letnie). Wahania były najbardziej widoczne dla MPH o natychmiastowym uwalnianiu w dawce 10 mg. W przeciwieństwie do MPH, sprzedaż ATX wykazywała znacznie mniejsze wahania sezonowe. Zaobserwowane wzorce mogą wynikać z kilku czynników: słabego przestrzegania zaleceń przez pacjentów z ADHD, stosowania “wakacji lekowych”, zwiększonego zapotrzebowania na lek w okresach wzmożonego wysiłku intelektualnego oraz potencjalnego pozamedycznego stosowania MPH jako środka wspomagającego funkcje poznawcze. Badanie podkreśla potrzebę lepszej edukacji pacjentów odnośnie przestrzegania zaleceń oraz weryfikacji obecnych regulacji dotyczących przepisywania i wydawania MPH, aby zrównoważyć dostępność leku dla osób z ADHD przy jednoczesnym ograniczeniu jego niewłaściwego stosowania.

Bibliografia

Schoeman Renata and Benjamin Stefan J.. Seasonal trends in methylphenidate use: A mirror of misuse or compliance?. The South African Journal of Psychiatry : SAJP : the Journal of the Society of Psychiatrists of South Africa 2025, 31(9), 789-818. DOI: https://doi.org/10.4102/sajpsychiatry.v31i0.2391.