Jak nowatorskie podejście wyjaśnia związek ADHD i stanu zapalnego?
Badanie prospektywne przeprowadzone w 2024 roku w Ankara Etlik City Hospital oceniło wpływ długodziałającego metylofenidatu (MPH) na markery zapalne u dzieci z ADHD. Badacze zastosowali nowatorskie podejście, wykorzystując wskaźniki uzyskane z rutynowych badań krwi do oceny stanu zapalnego przed i po leczeniu.
W badaniu wzięło udział 166 dzieci w wieku 6-12 lat (średnia wieku 8,89 ± 1,79 lat), w tym 114 pacjentów z ADHD i 52 zdrowe dzieci stanowiące grupę kontrolną. Grupy były dopasowane pod względem wieku i płci. Dzieci z ADHD zostały podzielone na podtypy: z przewagą nieuwagi (27,2%), z przewagą nadpobudliwości-impulsywności (2,4%) i mieszany (69,3%). Pacjenci z ADHD nie przyjmowali wcześniej żadnych leków psychotropowych, a z badania wykluczono osoby z chorobami przewlekłymi, przyjmujące leki przeciwzapalne, antyoksydacyjne lub immunosupresyjne.
Badacze analizowali następujące wskaźniki zapalne: stosunek neutrofili do HDL (NHR), limfocytów do HDL (LHR), monocytów do HDL (MHR), płytek krwi do HDL (PHR) oraz systemowy wskaźnik zapalny (SII). Wszystkie te parametry można łatwo obliczyć na podstawie standardowej morfologii krwi i profilu lipidowego. SII, początkowo opracowany do oceny guzów, obliczano według wzoru: (liczba płytek krwi) × (liczba neutrofili/liczba limfocytów). Oceny dokonano przed rozpoczęciem leczenia oraz po 12 tygodniach terapii długodziałającym MPH w grupie pacjentów z ADHD.
Czy markery zapalne definiują specyfikę ADHD?
Przed leczeniem dzieci z ADHD wykazywały istotnie wyższe poziomy wszystkich badanych markerów zapalnych (NHR, LHR, MHR, PHR i SII) w porównaniu z grupą kontrolną. Analiza regresji logistycznej wykazała, że NHR był niezależnym czynnikiem wpływającym na występowanie ADHD. Znaleziono również istotne korelacje między PHR a nasileniem problemów poznawczych/ nieuwagi oraz wskaźnikiem ADHD w skali Conners’ Parent Rating Scale-Revised: Short Form (CPRS-R:S). Ponadto, MHR korelował istotnie ze wskaźnikiem ADHD w CPRS-R:S.
Interesującym odkryciem było to, że przed leczeniem nie stwierdzono istotnych różnic w poziomach NHR, LHR, MHR, PHR i SII między różnymi podtypami ADHD. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi badaniami, które również nie wykazały znaczących różnic w markerach zapalnych między podtypami ADHD, sugerując, że zwiększony stan zapalny może być ogólną cechą ADHD, a nie specyficzną dla konkretnego podtypu.
- Dzieci z ADHD wykazują podwyższone poziomy markerów zapalnych w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami
- 12-tygodniowa terapia metylofenidatem (MPH) znacząco obniża poziomy wszystkich badanych wskaźników zapalnych
- Wskaźniki zapalne można łatwo obliczyć z rutynowych badań krwi (morfologia i profil lipidowy)
- Wraz z redukcją markerów zapalnych nastąpiła znacząca poprawa objawów ADHD
- Stan zapalny wydaje się być ogólną cechą ADHD, niezależnie od podtypu zaburzenia
Jak leczenie MPH modyfikuje stan zapalny i objawy ADHD?
Po 12 tygodniach leczenia długodziałającym MPH (średnia dawka początkowa 15,72 ± 5,75 mg/dzień, końcowa 23,64 ± 7,55 mg/dzień) zaobserwowano znaczące obniżenie poziomów wszystkich badanych markerów zapalnych. Wartości NHR, LHR, MHR i PHR uległy istotnej redukcji (p ≤ 0,001 dla wszystkich parametrów). Poziom SII również uległ znaczącemu obniżeniu po leczeniu (p = 0,002). Warto zauważyć, że po leczeniu poziomy LHR były istotnie wyższe w podtypie mieszanym ADHD w porównaniu z innymi podtypami.
Równocześnie z poprawą markerów zapalnych, nastąpiła znacząca redukcja objawów ADHD mierzonych za pomocą CPRS-R:S. Wszystkie podskale, w tym opozycyjność, problemy poznawcze/nieuwaga, nadpobudliwość oraz wskaźnik ADHD, wykazały istotną poprawę po 12 tygodniach leczenia MPH. Dodatkowo zaobserwowano znaczące zmniejszenie całkowitego wyniku lęku i depresji mierzonego skalą RCADS.
Co oznaczają zmiany w markerach zapalnych dla zrozumienia mechanizmów ADHD?
Wyniki badania dostarczają istotnych informacji na temat związku między ADHD a stanem zapalnym organizmu. Wskazują, że 12-tygodniowa terapia długodziałającym MPH nie tylko łagodzi podstawowe objawy ADHD, ale również moduluje procesy zapalne, co podkreśla potencjalną rolę zapalenia w patofizjologii tego zaburzenia. Badanie sugeruje, że wskaźniki hematologiczne uzyskane z rutynowych badań krwi mogą służyć jako dostępne i ekonomiczne biomarkery do oceny stanu zapalnego u pacjentów z ADHD.
Warto podkreślić, że neutrofile, limfocyty, monocyty i płytki krwi odgrywają kluczową rolę w procesach zapalnych. Neutrofile są głównymi komórkami układu odpornościowego wrodzonego, limfocyty są centralnymi składnikami adaptacyjnego układu odpornościowego, monocyty uczestniczą w fagocytozie i wydzielaniu cytokin prozapalnych, a płytki krwi są istotne zarówno dla wrodzonej, jak i adaptacyjnej odpowiedzi immunologicznej. Z kolei HDL wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i immunomodulujące poprzez redukcję odpowiedzi zapalnych w monocytach, agregacji płytek krwi i peroksydacji lipidów.
- Badanie jednoośrodkowe z wąskim zakresem wieku uczestników (6-12 lat)
- Krótki okres obserwacji (12 tygodni) – potrzeba badań długoterminowych
- Brak uwzględnienia zaawansowanych biomarkerów (np. cytokin)
- Ocena wyłącznie na podstawie opinii rodziców
- Nieuwzględnienie czynników zakłócających (dieta, aktywność fizyczna)
- Konieczność badań nad związkiem stanu zapalnego z podtypami ADHD i chorobami współistniejącymi
Jakie wyzwania i perspektywy stoją przed przyszłymi badaniami ADHD?
Badacze podkreślają, że związek między leczeniem ADHD a zmianami w markerach zapalnych przyczynia się do rosnących dowodów na rolę dysregulacji immunologicznej w ADHD. Zaobserwowane przeciwzapalne działanie MPH podkreśla konieczność badania jego szerszych efektów biologicznych i potencjalnego długoterminowego wpływu na wyniki leczenia ADHD.
Ograniczenia badania obejmują jego jednoośrodkowy i otwarty charakter, wąski zakres wieku badanej próby oraz wykluczenie współistniejących zaburzeń psychiatrycznych (poza zaburzeniem opozycyjno-buntowniczym) i przewlekłych schorzeń somatycznych. Ponadto, 12-tygodniowy okres obserwacji mógł być niewystarczający do kompleksowej oceny długoterminowych efektów MPH na stan zapalny. Dodatkowo, badanie opierało się wyłącznie na ocenie rodziców, bez uwzględnienia ocen nauczycieli czy samooceny, co zwiększa ryzyko błędu związanego z pojedynczym źródłem informacji.
Autorzy sugerują, że przyszłe badania powinny koncentrować się na długoterminowych efektach MPH na stan zapalny, uwzględniać zaawansowane biomarkery, takie jak cytokiny, wskaźniki stresu oksydacyjnego i markery neurozapalne, oraz badać związek między stanem zapalnym a podtypami ADHD i współistniejącymi schorzeniami. Potrzebne są również badania uwzględniające potencjalne czynniki zakłócające, takie jak nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna, które mogły wpłynąć na wyniki.
Podsumowanie
Badanie przeprowadzone w 2024 roku w Turcji na grupie 166 dzieci (114 z ADHD i 52 zdrowych) wykazało podwyższone poziomy markerów zapalnych u pacjentów z ADHD. Po 12 tygodniach leczenia długodziałającym metylofenidatem zaobserwowano znaczącą redukcję wszystkich badanych wskaźników zapalnych oraz poprawę objawów ADHD. Badanie wykorzystało nowatorskie podejście, analizując markery zapalne obliczane na podstawie standardowej morfologii krwi i profilu lipidowego. Wyniki sugerują, że stan zapalny może być istotnym elementem patofizjologii ADHD, a wskaźniki hematologiczne mogą służyć jako dostępne biomarkery. Odkrycia te otwierają nowe perspektywy w diagnostyce i leczeniu ADHD, choć wymagają dalszych badań uwzględniających długoterminowe efekty terapii i dodatkowe biomarkery.
